Cách chơi tam cúc khá phức tạp nên nếu không có kiến thức cơ bản sẽ gặp nhiều khó khăn. Nếu yêu thích game bài này thì nhất định phải nắm chắc những quy tắc chung nhất trước khi nhập cuộc. Cùng win55club đi tìm cách chơi dưới đây nào.
Tam cúc là gì?
Tam cúc là một trò chơi bài dân gian rất phổ biến ở miền Bắc Việt Nam. Game thường được tổ chức trong các dịp lễ Tết và các ngày hội, khi mọi người có thời gian rảnh rỗi.
Cách chơi tam cúc đã được cải tiến nhiều, giảm số quân để dễ nhớ và phù hợp cho mọi đối tượng, đặc biệt là phụ nữ. Để chơi, người tham gia cần sử dụng một bộ bài đặc biệt có 32 lá, mỗi lá có ghi tên bằng chữ Hán và hình minh họa.
Trò chơi có thể được thực hiện trên bàn chơi với số lượng người chơi từ 2 đến 4 người. Số lá bài sẽ phụ thuộc vào số người tham gia:
- Trong trường hợp có 2 người chơi, mỗi người sẽ nhận được 16 lá bài.
- Có 3 người chơi, mỗi người sẽ được phát 9 lá bài. Các lá bài Tướng, Sĩ và Tốt màu đen sẽ bị loại khỏi bộ bài.
- 4 người chơi, mỗi người cũng nhận được 8 lá bài.
Nhận diện các lá bài trong Tam cúc
Khi tìm hiểu cách chơi tam cúc thì điều cần quan tâm chính là các lá bài. Bộ bài tam cúc được tạo ra từ bìa mỏng, cứng, hình chữ nhật dài và hẹp, với nền màu trắng. Trên mỗi lá bài, có ghi tên bằng chữ Hán màu đen (quân đỏ được đóng dấu màu đỏ) và có hình minh họa. Mặt sau của mỗi lá bài đều giống nhau.
Với số lượng quân bài là 32 và việc chia đều giữa 16 quân đen và 16 quân đỏ, người chơi có thể dễ dàng phân biệt bằng cách:
- Quân Tướng (將): Lá bài vị tướng, có lá cờ cắm sau lưng và ngồi trên ghế. Tướng màu đỏ là quân mạnh nhất – “Tướng Ông”. Tướng màu đen là “Tướng Bà”.
- Quân Sĩ (士): Hình ảnh của một quan đội mũ cánh chuồn với một em bé đứng khoanh tay phía sau. Có 2 lá bài Sĩ và Sĩ màu đỏ được gọi là “Sĩ Điều”.
- Quân Tượng/Tịnh (象): Hình ảnh của con voi. Tượng màu đỏ được gọi là “Tượng Hồng”, màu đen được gọi là “Tượng Thâm”.
- Quân Xe (車): Màu xanh, đỏ và vàng. Mỗi màu có 3 quân xe.
- Quân Pháo (砲): Mỗi màu có 2 khẩu pháo.
- Quân Mã (馬): Hình ảnh của con ngựa, mỗi màu có 2 quân mã đồng màu.
- Quân Tốt (卒): Người lính cầm đao. Có 5 quân tốt, trong đó tốt đen là quân bài thấp nhất.
Chi tiết cách chơi tam cúc cơ bản
Nhìn chung cách chơi tam cúc không hề đơn giản. Để bắt đầu với game bài này, người chơi cần nắm chắc các quy tắc cụ thể.
Quy tắc xếp bài
Sau khi người chơi đã nhận được bài sẽ xếp bài theo các quy tắc sau:
- Đôi: 2 lá không những cùng tên mà còn cùng màu.
- Bộ 3: Bộ 3 là khi có 3 lá bài cùng màu. Thường là các bộ Tướng, Sĩ, Tượng hoặc Xe, Pháo, Mã.
- Tứ tử: Tứ tử là khi có 4 quân tốt cùng màu.
- Ngũ tử: Ngũ tử là khi có 5 quân tốt cùng màu.
Lưu ý: Các lá bài còn lại, nếu không thể thành đôi, bộ 3, tứ tử hoặc ngũ tử, sẽ được coi là quân bài lẻ.
Luật chơi bài tam cúc
Do bộ bài thường được ghi bằng chữ Hán, người chơi cần phải biết đọc chữ hoặc nhận biết được các hình ảnh tương ứng với tên gọi của các quân bài. Trong trường hợp có các quân bài cùng tên, các quân bài màu đỏ sẽ có giá trị cao hơn so với các quân bài màu đen.
Thứ tự từ lớn đến bé là:
- Tướng
- Sĩ
- Tượng
- Xe
- Pháo
- Mã
- Tốt
Bên cạnh đó, người chơi cần phải nắm rõ các quy tắc như trình làng bài, gọi bài và tính điểm để thuận tiện trong quá trình chơi. Cuối cùng, người thắng sẽ được nhận thưởng và thua phải chịu phạt theo quy định.
Ăn bài Tam cúc
Các quy tắc ăn bài cũng được quy định rất chi tiết. Người gọi bài sẽ nêu số lượng lá bài mà họ muốn đánh ra, ví dụ như “một cây”, “hai cây”, “ba cây”,… Sau khi người gọi bài nêu số, những người chơi khác sẽ tương ứng đưa ra số lá bài của mình.
Trong cách chơi tam cúc, mỗi lá bài được đánh ra sẽ ở mặt phải, tức là mặt có ký hiệu sẽ được giữ kín và úp xuống chiếu bài. Khi tất cả đã đánh ra đủ bài, người gọi bài sẽ lật bài đầu tiên, sau đó theo thứ tự các người chơi. Người có lá bài có giá trị lớn nhất sẽ giành được bài và chiến thắng ván bài.
- Tướng-Sĩ-Tượng theo quy ước có thể ăn được Xe-Pháo-Mã.
- Nếu các bộ cùng loại màu đỏ (ví dụ: Tướng đỏ, Sĩ đỏ, …) được ra bài, chúng sẽ ăn được các bộ cùng loại màu đen.
- Nếu một người chơi ra bài và có Tứ tử hoặc Ngũ từ (bất kể màu đỏ hay màu đen) thì sẽ được phép trình làng trước khi người cái gọi cây đầu tiên. Nếu có Tứ tử hoặc Ngũ từ không phân biệt đỏ đen, người chơi này sẽ là người thắng ván bài đó.
Nếu người chơi vừa ra bài có 4 hoặc 5 cây tốt đỏ hoặc đen sẽ được “trình làng” trước khi nhà cái gọi cây bài đầu tiên và coi như thắng được 4 hoặc 5 cây này. Riêng Ngũ tử còn có quyền cướp cái, tức là quyền gọi cây bài đầu tiên.
Lưu ý: Trong lượt đánh đầu tiên, chỉ có thể đánh ra Xe hồng là cao nhất. Nếu người chơi đánh ra cây có Tượng hoặc Sĩ, sẽ bị coi là chui bài.
Phân định thắng thua
Trong vòng cuối của trò chơi tam cúc, có một số quy tắc quan trọng để xác định thắng thua và tính điểm. Đó là trước khi hết bài, người cái có thể gọi “kết đôi” hoặc “kết ba” để có được nhiều điểm hơn và cao nhất là Xe hồng.
Nếu người cái gọi kết đôi hoặc kết ba nhưng bị đè, điểm thưởng sẽ được tính cho người ra bài đè đó. Quy tắc như sau:
| Kết đôi | 2 người chơi | 12 điểm |
| 3 người chơi | 6 điểm | |
| 4 người chơi | 4 điểm | |
| Kết ba | 2 người chơi | 18 điểm |
| 3 người chơi | 9 điểm | |
| 4 người chơi | 6 điểm | |
| Ngũ tử, tứ tử, kết tốt đen | 2 người chơi | 24 điểm |
| 3 người chơi | 12 điểm | |
| 4 người chơi | 8 điểm | |
| Tốt đỏ đè quân tốt đen | 2 người chơi | 48 điểm |
| 3 người chơi | 24 điểm | |
| 4 người chơi | 16 điểm |
Trong trường hợp không có kết xuất hiện ở lượt bài cuối, người giành chiến thắng sẽ được xác định bằng số lượng cây bài trên tay. Người có ít cây bài hơn sẽ thắng cuộc.
- Nếu người cái gọi đôi cuối cùng là tốt đen và thắng, họ sẽ ăn kết tốt đen.
- Đề tốt đen, ngũ tử, tứ tử: Nếu người gọi đôi tốt, ngũ tử, tứ tử đen mà có người đối thủ ngửa bài có tố, ngũ tử, tứ tử đỏ, người gọi đôi có thể đè bài thành công.
- Đi đêm chính là tráo bài ngầm.
Theo luật thì trong một ván bài, người kết trước sẽ thắng. Những người thua sẽ phải lấy số điểm kết và trừ đi số cây bài trên tay để xác định số điểm thực tế.
Cách chơi tam cúc hoàn chỉnh trong 1 ván
Để hiểu hơn về cách chơi tam cúc, bạn hãy theo dõi quá trình diễn ra một ván bàn dưới đây. Như vậy có thể hình dung ra được các bước cần phải trải qua khi cược:
- Đầu tiên 1 người sẽ chọn một lá bài và 1 người khác sẽ là người bắt cái.
- Việc bắt cái được thực hiện bằng cách đếm theo chiều tay phải của người bắt cái, bắt đầu từ Tướng, Sĩ, Xe, Pháo, Mã, Tốt.
- Khi lá bài tương ứng với tên ngừng đếm, người đó sẽ là nhà cái và sẽ chia bài đầu tiên.
- Người cầm cái gọi bài. Các người chơi còn lại sẽ ra số cây bài tương ứng với lời gọi của nhà cái (“một cây”, “đôi cây” hoặc “ba cây”).
- Trong trường hợp ván bài có 2 hoặc 4 người chơi, có khẩu lệnh cấm sử dụng Tướng, Sĩ và yêu cầu lấy Tượng ra trước.
- Với ván bài có 3 người chơi, khẩu lệnh thay đổi và yêu cầu cấm Sĩ, Tượng và lấy Xe ra trước.
- Các quân bài khi được ra đều phải được úp xuống chiếu.
- Sau khi mỗi người chơi đã ra bài, người cầm cái sẽ lật bài đầu tiên và sau đó lần lượt là các người chơi còn lại. Ai có bài lớn nhất sẽ thắng và tiếp tục gọi cái ở ván sau. Người thua không cần lật bài.
Lời kết
Trên đây là cách chơi tam cúc cơ bản dành cho những người mới nhập môn. Có thể thấy rất nhiều quy tắc cần ghi nhớ. Tuy nhiên, nếu bám sát những chia sẻ trên đây của chúng tôi thì việc chinh phục game bài lá này không còn là chuyện khó khăn.
Xem thêm: Cách chơi bài tứ sắc: Khám phá nét đẹp của game bài dân gian
